Ratchet effect (hiệu ứng “bánh cóc”) là một khái niệm trong kinh tế học tổ chức và lý thuyết điều tiết, mô tả hiện tượng thành tích tốt ở hiện tại dẫn đến yêu cầu khắt khe hơn trong tương lai, khiến các tác nhân có động cơ che giấu năng lực thật hoặc giảm nỗ lực.
Tên gọi ratchet (bánh cóc) gợi hình ảnh một cơ chế chỉ cho phép siết chặt dần, không nới lỏng lại. Trong bối cảnh kinh tế, khi nhà quản lý / cơ quan điều tiết quan sát thấy một cá nhân hay doanh nghiệp đạt kết quả cao, họ có xu hướng nâng tiêu chuẩn, giảm phần thưởng, hoặc siết quy định trong kỳ tiếp theo, khiến tác nhân dự đoán điều này và cố tình không thể hiện hết khả năng ngay từ đầu. Kết quả là hiệu quả tổng thể giảm, dù mục tiêu ban đầu là cải thiện hiệu suất.
Ví dụ
- Trong năm đầu tiên, doanh nghiệp giảm chi phí mạnh dẫn đến lợi nhuận cao. Cơ quan quản lý suy luận: “Doanh nghiệp làm được tốt như vậy thì chắc còn dư địa”, nên năm sau siết trần giá, tăng yêu cầu. Từ đó, doanh nghiệp sẽ giảm nỗ lực từ đầu để tránh bị “siết” trong tương lai.
- Trong quản lý lao động, nhân viên làm việc vượt mức nên quản lý tăng chỉ tiêu, không tăng lương tương xứng. Nhân viên học được rằng “làm tốt quá cũng không có lợi” nên học chỉ làm vừa đủ.
- Trong học tập, sinh viên đạt điểm rất cao nên giảng viên nâng độ khó quá nhanh. Sinh viên sau đó không dám thể hiện hết năng lực
Cơ chế kinh tế của Rachet effect
Ratchet effect thường xuất hiện khi có:
- Thông tin bất cân xứng: người quản lý không biết rõ năng lực thật
- Hợp đồng ngắn hạn lặp lại: không có cam kết dài hạn
- Phần thưởng/điều tiết phụ thuộc vào kết quả quan sát được
Nguồn tham khảo
- https://vietnambiz.vn/hieu-ung-chot-ham-nguoc-ratchet-effect-la-gi-anh-huong-cua-hieu-ung-chot-ham-nguoc-20191011121418211.htm
- https://stopmebeforeivoteagain.org/stopme/chapter02.html
- https://www.iza.org/publications/dp/3784/competition-and-the-ratchet-effect
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét