Passion Economy (nền kinh tế đam mê) là mô hình kinh tế trong đó cá nhân có thể kiếm thu nhập bền vững bằng cách chia sẻ kỹ năng, sở thích hoặc niềm đam mê cá nhân thông qua nền tảng số, mà không cần tổ chức trung gian lớn như công ty hay hãng truyền thông.
Hay nói cách khác, passion economy là nơi đam mê cá nhân trở thành nguồn giá trị kinh tế nhờ công nghệ kỹ thuật số.
Mặc dù ý tưởng kiếm tiền từ sở thích đã tồn tại từ lâu, thuật ngữ này được định hình và phổ biến mạnh mẽ nhờ vào Adam Davidson, nhà báo kinh doanh từng đoạt giải thưởng của The New Yorker và đồng sáng lập chương trình Planet Money của NPR. Ông đã chính thức sử dụng và phát triển khái niệm này trong cuốn sách của mình: "The Passion Economy: The New Rules for Thriving in the Twenty-First Century" - xuất bản năm 2020.
Trong quyển sách này, Davidson phân tích cách các quy tắc kinh tế truyền thống đã thay đổi do thương mại và tiến bộ công nghệ. Ông lập luận rằng mô hình làm việc ổn định, nhàm chán của thế kỷ 20 đã được thay thế bằng một cơ hội mới: kết hợp khả năng độc đáo, sở thích cá nhân và mong muốn để tạo ra giá trị độc nhất và kiếm sống theo cách riêng của mình. Sự bùng nổ của Passion Economy không chỉ là một lý thuyết mà còn là kết quả của sự phát triển công nghệ trong khoảng thập niên 2010 đến đầu thập niên 2020.
Passion Economy được coi là một bước tiến từ Attention Economy (Kinh tế sức Chú ý). Trong khi nền kinh tế chú ý ưu tiên nội dung đại trà, lan truyền nhanh chóng để bán quảng cáo, Passion Economy lại tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ thân mật, trực tiếp với một lượng nhỏ khách hàng/người hâm mộ sẵn sàng trả phí cho nội dung chuyên biệt và độc quyền.
Ba giai đoạn phát triển:
- Giai đoạn 1 – Industrial Economy (Kinh tế công nghiệp)
Đặc trưng của giai đoạn này là lao động gắn với sản xuất hàng loạt, quy trình chuẩn hóa, và doanh nghiệp lớn. Giá trị kinh tế đến từ vốn vật chất (máy móc, đất đai, lao động). Mối quan hệ lao động là tuyến tính — người lao động làm việc để đổi lương. Con người là “bánh răng” trong hệ thống sản xuất, chứ chưa thể biến đam mê thành giá trị kinh tế.
- Giai đoạn 2 – Gig Economy (Kinh tế việc làm linh hoạt)
Đặc trưng của giai đoạn này là cá nhân làm việc tự do theo các hợp đồng hoặc dự án ngắn hạn, thông qua các nền tảng số. Giá trị kinh tế đến từ tính linh hoạt và khả năng kết nối cung – cầu nhanh qua nền tảng số. Người làm tự do (freelancer) kết nối với khách hàng qua nền tảng trung gian như Grab, Uber, Fiverr, Upwork, Airbnb. Trong giai đoạn này, người lao động tự do hơn, nhưng vẫn phụ thuộc vào nền tảng — người lao động chưa thực sự làm chủ thương hiệu cá nhân.
- Giai đoạn 3 – Passion Economy (Kinh tế đam mê)
Đặc trưng của giai đoạn này là cá nhân kiếm thu nhập từ đam mê, chuyên môn hoặc sở thích riêng, hướng đến cộng đồng trung thành. Giá trị kinh tế đến từ bản sắc cá nhân (identity-based economy) và mối quan hệ trực tiếp với khách hàng. Người sáng tạo trở thành doanh nghiệp một người (solo entrepreneur) – không chỉ tạo nội dung, mà còn xây dựng cộng đồng, thương hiệu, và giá trị bền vững quanh đam mê.
Đặc điểm nổi bật của Passion Economy
- Cá nhân hóa và tính độc đáo
Thay vì phải làm công việc theo mô hình "đổi thời gian lấy tiền" truyền thống hoặc tham gia vào Gig economy (nơi công việc mang tính ngắn hạn), Passion Economy cho phép cá nhân tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mang đậm dấu ấn cá nhân trong lĩnh vực họ yêu thích (âm nhạc, viết lách, hội họa, huấn luyện thể hình, trò chơi điện tử...). Thành công trong nền kinh tế này đòi hỏi phải tạo ra giá trị độc đáo, khó bị thay thế bằng công nghệ hoặc đối thủ cạnh tranh.
- Mô hình One-to-Many
Một sản phẩm số (e-book, video, khóa học) có thể bán cho vô hạn người. Nhờ Internet và các công cụ công nghệ, các cá nhân có thể mở rộng quy mô giảng dạy, bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ của mình cho hàng ngàn người hâm mộ và khách hàng trên toàn thế giới mà không cần qua các tổ chức trung gian lớn. Các nền tảng như YouTube, Twitch, Substack, Patreon, TikTok, hoặc các ứng dụng học tập riêng (no-code apps) cung cấp công cụ để người sáng tạo trực tiếp tương tác, xây dựng và kiếm tiền từ cộng đồng của họ.
- Tập trung vào khách hàng trung thành
Mô hình này nhấn mạnh việc phục vụ một nhóm khách hàng nhỏ nhưng cực kỳ đam mê và trung thành.Các nguồn thu nhập chính bao gồm nguồn thu do đăng ký trả phí (Paid subscriptions); bán sản phẩm kỹ thuật số như Khóa học trực tuyến, sách điện tử, ứng dụng cá nhân; hoặc nguồn thu từ đóng góp trực tiếp: Sự ủng hộ của người hâm mộ (fan patronage) qua các nền tảng như Patreon.
Nguồn tham khảo
- https://passion.io/blog/passion-economy-future-of-work
- https://www.nfx.com/post/li-jin-passion-attention-economy
- https://andrewchen.com/passion-economy/
- https://www.mightynetworks.com/encyclopedia/passion-economy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét