PAPRIKA

PAPRIKA (Potentially All Pairwise RanKings of all possible Alternatives) là một phương pháp ra quyết định đa tiêu chí (MCDM - Multi-Criteria Decision Making) dựa trên phần mềm, giúp người dùng chọn ra phương án tốt nhất từ một danh sách các lựa chọn. Đây là một công cụ ra quyết định được thiết kế để đơn giản hóa quá trình đánh giá và sắp xếp các phương án dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, đặc biệt là khi các tiêu chí đó có tầm quan trọng không đồng đều.

(Nguồn: https://flexiana.com/news/2020/06/paprika-the-art-of-decision-making )

Nguyên lý hoạt động

PAPRIKA hoạt động dựa trên một nguyên tắc đơn giản: thay vì yêu cầu người dùng gán trọng số cho từng tiêu chí một cách trực tiếp (thường là một việc rất khó khăn), nó sẽ yêu cầu người dùng thực hiện một loạt các so sánh cặp đôi. Quá trình này diễn ra từng bước một:

1. Liệt kê các tiêu chí và lựa chọn: Người dùng nhập tất cả các tiêu chí liên quan đến quyết định (ví dụ: giá cả, hiệu suất, độ tin cậy) và các phương án thay thế (ví dụ: máy tính A, B, C).

2. So sánh cặp đôi: Hệ thống sẽ tự động tạo ra một loạt câu hỏi so sánh. Mỗi câu hỏi sẽ yêu cầu người dùng chọn ra tiêu chí nào quan trọng hơn giữa hai tiêu chí bất kỳ. Ví dụ: "Giữa giá cả và hiệu suất, bạn ưu tiên tiêu chí nào hơn?"

3. Thu hẹp lựa chọn: Dựa trên các câu trả lời, PAPRIKA sẽ loại bỏ những lựa chọn không khả thi ngay lập tức. Ví dụ, nếu bạn nói rằng "hiệu suất" quan trọng hơn, và máy tính B có hiệu suất tốt hơn máy tính A, trong khi các tiêu chí khác của chúng tương đương, thì máy tính A sẽ bị loại khỏi danh sách.

4. Lặp lại: Quá trình này tiếp tục cho đến khi chỉ còn một hoặc một vài lựa chọn tốt nhất.

(Nguồn: )

Ưu điểm của phương pháp PAPRIKA

• Đơn giản, thân thiện người dùng. Các câu hỏi dễ hiểu, không yêu cầu người dùng phải đánh giá “mức độ quan trọng” theo cái thang khó khăn như AHP. 

• Số câu hỏi được điều chỉnh (adaptive) để tránh hỏi những câu không cần (vì đã được suy luận từ các câu trước). Giúp giảm thời gian và hạn chế mỏi nhận thức. 

• Phân tích cá nhân hóa, minh bạch, có thể xem lại, điều chỉnh. 

• Kết hợp được với khảo sát group hay voting, dùng trong MCDA + conjoint analysis.

(Nguồn: https://citoolkit.com/articles/paired-comparison/ )

Hạn chế

•  Với số tiêu chí lớn và nhiều cấp độ cho mỗi tiêu chí, số câu hỏi vẫn có thể tăng lên đáng kể (ví dụ ~60 câu cho 8 tiêu chí) → có thể người dùng vẫn thấy hơi nhiều. 

• “Path dependence”: số câu hỏi và thứ tự câu hỏi phụ thuộc vào cách trả lời trước, nên nếu trả lời khác có thể được hỏi nhiều câu khác nhau. 

• Ngôn ngữ dùng cho tiêu chí/cấp độ nếu phức tạp hay mơ hồ có thể làm người dùng khó hiểu nhanh.

So sánh với AHP (Analytic Hierarchy Process): 

PAPRIKA sử dụng các câu hỏi so sánh giữa các phương án giả định theo cặp (alternatives) và theo tiêu chí hai cái một (two-criteria trade-offs), trong khi AHP yêu cầu người dùng đánh giá mức độ quan trọng giữa các tiêu chí trên thang tỉ lệ (ratio scale).  

Các câu hỏi của AHP (ví dụ “tiêu chí A hơn B bao nhiêu lần?”) đôi khi khó trả lời, dễ sai lệch nhận thức hơn. PAPRIKA hướng tới sự đơn giản, dễ trả lời hơn.

Ứng dụng

PAPRIKA được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ y học (hỗ trợ các bác sĩ và bệnh nhân đưa ra quyết định điều trị) cho đến kinh doanh và cuộc sống hàng ngày (chọn sản phẩm, nhà cung cấp, hoặc công việc).

Tóm lại, PAPRIKA là một công cụ ra quyết định thông minh, kết hợp sự đơn giản của các so sánh cặp đôi với sức mạnh của thuật toán để giúp người dùng đưa ra những quyết định sáng suốt và hiệu quả nhất.

Nguồn tham khảo

• https://www.1000minds.com/paprika
• https://www.researchgate.net/publication/228007215_A_New_Method_for_Scoring_Additive_Multi-Attribute_Value_Models_Using_Pairwise_Rankings_of_Alternatives
• https://flexiana.com/news/2020/06/paprika-the-art-of-decision-making