Bandwagon effect (hiệu ứng “lên xe buýt”, hiệu ứng đoàn tàu, hay còn gọi là hiệu ứng bầy đàn, hiệu ứng đám đông ) là một hiện tượng tâm lý – xã hội trong đó một cá nhân thay đổi hành vi, niềm tin hoặc lựa chọn của mình chỉ vì thấy nhiều người khác cũng đang làm như vậy. Thay vì đưa ra quyết định dựa trên suy nghĩ logic và độc lập, họ "nhảy lên đoàn tàu" (jump on the bandwagon) để đi theo xu hướng của số đông, bất kể quan điểm cá nhân có thể trái ngược.
Ý tưởng cốt lõi của bandwagon effect là việc người ta có xu hướng bắt chước số đông, vì tin rằng số đông đúng, hoặc vì không muốn bị “tụt lại phía sau”. Nói cách khác: “Nếu nhiều người chọn A, thì tôi cũng chọn A, chỉ vì nhiều người làm vậy.”
Đặc điểm chính
- Xu hướng tuân thủ: Con người có nhu cầu tự nhiên muốn hòa nhập và được xã hội chấp nhận. Việc đi theo đám đông giúp họ cảm thấy an toàn và không bị lạc lõng.
- Thiếu tư duy độc lập: Hiệu ứng này làm suy giảm khả năng phân tích và đánh giá vấn đề của cá nhân. Họ tin rằng "đông người làm thì chắc chắn là đúng."
- Lan truyền nhanh chóng: Hiệu ứng đám đông hoạt động theo cơ chế phản hồi tích cực. Càng nhiều người tham gia, áp lực xã hội càng lớn, và càng nhiều người khác sẽ tham gia theo.
Ứng dụng và ví dụ thực tế
Trong kinh doanh và marketing
- Các thương hiệu tận dụng hiệu ứng đám đông bằng cách quảng cáo sản phẩm của họ là "bán chạy nhất," "được nhiều người tin dùng," hoặc "hàng triệu người đã sử dụng." Điều này tạo ra một sự bảo đảm tâm lý cho người mua.
- Ví dụ: một sản phẩm thời trang “hot trend” được nhiều người mua, khiến người khác cũng mua theo, bất kể nhu cầu thực sự.a
- Một sản phẩm có nhiều đánh giá tích cực hoặc có nhiều người dùng nổi tiếng sử dụng sẽ dễ dàng thu hút thêm người dùng mới, ví dụ: một quán ăn đông khách thường được coi là ngon, hoặc một ứng dụng có nhiều lượt tải về sẽ được người khác tin tưởng hơn.
Trong chính trị
- Một số cử tri có xu hướng bỏ phiếu cho ứng cử viên mà họ tin rằng đang dẫn đầu cuộc đua. Điều này có thể ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng, vì sự ủng hộ ban đầu của một nhóm nhỏ có thể tạo ra một làn sóng ủng hộ lớn hơn.
- Các phong trào xã hội hoặc chính trị cũng phát triển dựa trên hiệu ứng này. Khi một phong trào trở nên phổ biến, nó thu hút thêm nhiều người tham gia, tạo ra động lực và sức ảnh hưởng lớn hơn.
Trong kinh tế học
- Trong thị trường tài chính, hiệu ứng đám đông có thể dẫn đến bong bóng tài sản hoặc sự sụp đổ thị trường. Các nhà đầu tư mua một loại tài sản vì họ thấy người khác đang mua, đẩy giá lên cao một cách phi lý trí, cho đến khi bong bóng vỡ.
Hiệu ứng tiêu cực
Mặc dù có thể tạo ra các kết quả tích cực như khuyến khích hành vi tốt (ví dụ: quyên góp từ thiện), hiệu ứng đám đông thường được xem là một yếu tố tiêu cực vì nó khiến mọi người dễ dàng tin vào thông tin sai lệch, tin giả và các xu hướng nguy hiểm, do đó dễ bị lừa dối. Hiệu ứng này cũng dẫn đến sự hiếu sáng tạo vì khi tất cả mọi người đều làm theo một cách, sự đa dạng về quan điểm và sự sáng tạo sẽ bị mất đi.
Nguồn tham khảo
- https://www.investopedia.com/terms/b/bandwagon-effect.asp
- https://vietnambiz.vn/hieu-ung-doan-tau-bandwagon-effect-la-gi-su-ra-doi-cua-hieu-ung-doan-tau-20191010170204985.htm
- https://www.forbes.com/sites/brycehoffman/2024/05/26/bandwagon-effect-what-it-is-and-how-to-overcome-it/
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/stronger-at-the-broken-places/201708/the-bandwagon-effect
- https://sketchplanations.com/the-bandwagon-effect
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét