Berkson’s paradox (còn được
biết đến với tên gọi Berkson’s fallacy hay Berkson’s bias) được đặt theo tên của các nhà thống kê đầu
tiên mô tả nghịch lý, Joseph Berkson và John Jekel. Nghịch lý Berkson-Jekel được phát hiện ra khi hai nhà thống kê đang nghiên cứu
mối tương quan giữa hút thuốc và ung thư phổi. Trong quá trình nghiên cứu, họ
đã tìm thấy mối tương quan giữa những người nhập viện vì viêm phổi và ung thư
phổi so với dân số nói chung. Tuy nhiên, họ đã tiến hành nghiên cứu sâu hơn cho
thấy mối tương quan là tìm ra những thực tế không giống như ngộ nhận về mối liên hệ giữa hai căn bệnh.
Berkson đã viết về nghịch lý
này vào năm 1946. Bài báo gốc của ông chỉ ra rằng hai căn bệnh không có mối
quan hệ thực sự nào lại có thể là cái mà ông gọi là 'liên quan giả tạo - spuriously
associated' trong các nghiên cứu kiểm soát ca bệnh tại bệnh viện. Tuy
nhiên, ý tưởng này không được chấp nhận rộng rãi cho đến năm 1979, khi David
Sackett của Đại học McMaster đưa ra bằng chứng mạnh mẽ rằng nghịch lý Berkson
thực sự tồn tại.
Nghịch lý Berkson-Jekel cũng
có thể được xem là xảy ra khi hai biến
tương quan với nhau trong dữ liệu, tuy nhiên, khi dữ liệu được nhóm lại hoặc tập
hợp con, mối tương quan không còn xác định được nữa. Nghĩa là, mối tương quan
giữa các sự kiện khác nhau trong các nhóm dữ liệu con khác nhau.
(Nguồn: https://www.fantasylabs.com/articles/labyrinthian-berksons-paradox-and-daily-fantasy-sports/)
Một số ví dụ của Nghịch lý
Berkson-Jekel
·
Trong một nghiên cứu tại bệnh viện xác định xem
ung thư tuyến tụy và việc sử dụng cà phê có tương quan với nhau hay không, nhóm
đối chứng được lấy từ các bệnh nhân của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Tuy nhiên,
những bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa ít có khả năng uống cà phê hơn so với dân
số nói chung vì họ bị rối loạn tiêu hóa. Vì vậy, nghiên cứu đã thổi phồng tỷ lệ
uống cà phê một cách giả tạo trong nhóm thử nghiệm trái ngược với nhóm kiểm
soát giảm bớt.
·
Nhiều cá nhân sẽ chỉ hẹn hò với những đối tác vừa
hấp dẫn vừa có tính cách tốt. Tuy nhiên, có một nhận xét phổ biến (mặc dù không
có căn cứ) rằng những người đàn ông đẹp trai thường là những kẻ lừa tình; hoặc
những cô gái tóc vàng thường ngốc nghếch.
·
Có những nhận định cho rằng xếp hạng chất lượng
cho những cuốn sách đã giành được giải thưởng văn học đã giảm xuống sau khi cuốn
sách giành được giải thưởng.
·
Giả sử một trường đại học chỉ nhận những sinh
viên có điểm trung bình đủ cao và điểm ACT đủ cao. Mọi người đều biết rằng hai
biến số này có mối tương quan thuận, nhưng hóa ra trong số những sinh viên quyết
định theo học một trường đại học cụ thể nào đó, dường như có mối tương quan nghịch
giữa hai yếu tố này.
Tài liệu tham khảo:
https://brilliant.org/wiki/berksons-paradox/
https://www.fantasylabs.com/articles/labyrinthian-berksons-paradox-and-daily-fantasy-sports/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét