Forensic statistics

Thống kê pháp lý (forensic statistics) là một lĩnh vực khoa học ứng dụng các phương pháp thống kê để phân tích và đánh giá bằng chứng trong các quá trình điều tra và xét xử pháp lý. Với sự phát triển của công nghệ và yêu cầu ngày càng cao về độ chính xác và minh bạch trong hệ thống pháp lý, thống kê pháp lý đã trở thành một công cụ quan trọng, góp phần đảm bảo tính công bằng và chính xác trong việc xét xử các vụ án.

(Nguồn: https://www.taylorfrancis.com/)

Một số ví dụ của thống kê pháp lý như:

• Phân tích chứng cứ DNA

Quá trình sử dụng thống kê trong phân tích chứng cứ DNA  bao gồm nhiều bước, từ thu thập mẫu DNA, phân tích mẫu, đến việc sử dụng các phương pháp thống kê để đánh giá khả năng mẫu DNA này thuộc về một cá nhân cụ thể. Một trong những chỉ số quan trọng được sử dụng là chỉ số phù hợp (match probability). Chỉ số này tính toán xác suất rằng mẫu DNA từ hiện trường khớp với DNA của một cá nhân ngẫu nhiên trong dân số. Xác suất này được tính dựa trên tần suất xuất hiện của các alen tại các loci trong dân số.

Ngoài chỉ số phù hợp, các chuyên gia thống kê còn sử dụng chỉ số tỷ lệ (Likelihood Ratio - LR) để đánh giá bằng chứng DNA. Chỉ số LR so sánh khả năng rằng mẫu DNA từ hiện trường thuộc về nghi phạm so với khả năng rằng mẫu DNA này thuộc về một cá nhân ngẫu nhiên.  Kết quả của phân tích thống kê sẽ cung cấp thông tin về mức độ tin cậy của sự khớp giữa mẫu DNA từ hiện trường và mẫu DNA của nghi phạm. Nếu chỉ số tỷ lệ LR cao, điều này có nghĩa rằng mẫu DNA từ hiện trường rất có khả năng thuộc về nghi phạm. Ngược lại, nếu chỉ số LR thấp, điều này có thể cho thấy rằng mẫu DNA từ hiện trường không thuộc về nghi phạm.

• Phân tích dữ liệu tội phạm

Dữ liệu tội phạm có thể được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm: Báo cáo tội phạm từ cơ quan cảnh sát; dữ liệu từ hệ thống tư pháp hình sự; khảo sát nạn nhân; dữ liệu từ camera an ninh và các thiết bị giám sát khác...Bằng cách dùng thống kê để hiểu rõ hơn về các mẫu và xu hướng tội phạm, cơ quan chức năng có thể phát triển các chiến lược phòng ngừa hiệu quả hơn, giúp giảm thiểu tội phạm và cải thiện an ninh cộng đồng. 

Các kỹ thuật thống kê  mô tả giúp tóm tắt và mô tả các đặc điểm cơ bản của dữ liệu tội phạm. Các kỹ thuật phổ biến bao gồm:

• Tính toán các số liệu thống kê cơ bản như trung bình, trung vị, phương sai, độ lệch chuẩn
• Vẽ biểu đồ tần suất, biểu đồ cột, biểu đồ đường để hiển thị phân bố của các loại tội phạm theo thời gian, địa điểm, và các yếu tố khác

Phân tích xu hướng giúp xác định các mẫu và xu hướng tội phạm theo thời gian. Ví dụ như:

• Sử dụng chuỗi thời gian (time series) để theo dõi các thay đổi trong tội phạm qua các giai đoạn
• Áp dụng các phương pháp như trung bình trượt (moving average) hoặc phân tích xu hướng (trend analysis) để làm mịn dữ liệu và xác định các xu hướng dài hạn trong vấn đề tội phạm

Phân tích không gian giúp xác định các khu vực có mức độ tội phạm cao và hiểu các yếu tố địa lý liên quan đến tội phạm. Các kỹ thuật bao gồm:

• Sử dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) để vẽ bản đồ phân bố tội phạm
• Áp dụng các phương pháp như phân tích điểm nóng (hotspot analysis) để xác định các khu vực có mức độ tội phạm cao
• Phân tích tương quan không gian (spatial correlation) để hiểu mối quan hệ giữa tội phạm và các yếu tố môi trường

• Đánh giá tính hợp lệ và độ tin cậy của các phương pháp thu thập và phân tích bằng chứng

Đánh giá tính hợp lệ và độ tin cậy của các phương pháp thu thập và phân tích bằng chứng bằng phương pháp thống kê là một quy trình quan trọng nhằm đảm bảo rằng các phương pháp này có thể cung cấp kết quả chính xác và đáng tin cậy. Điều này giúp đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong quá trình điều tra và xét xử pháp lý, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng và độ tin cậy của hệ thống pháp lý.

Và còn rất nhiều các ví dụ khác về việc ứng dụng thống kê trong khoa học pháp lý.

Nguồn tham khảo:

• https://forensicstats.org/blog/portfolio/the-role-of-statistics-in-forensic-science/
• https://chance.amstat.org/2016/02/statisticians-and-forensic-science/