Financial stewardship

 Financial stewardship (tạm dịch: quản trị tài chính có trách nhiệm) là khái niệm chỉ việc quản lý, sử dụng và giám sát nguồn lực tài chính một cách cẩn trọng, minh bạch và có trách nhiệm, nhằm phục vụ lợi ích lâu dài cho tổ chức, cộng đồng, hoặc các bên liên quan.

(Nguồn: https://www.linkedin.com/posts)

Các yếu tố chính của financial stewardship

• Minh bạch (Transparency) 

Công bố rõ ràng về thu – chi, đầu tư, và rủi ro tài chính

• Trách nhiệm giải trình (Accountability)

Người quản lý tài chính phải giải trình với các bên liên quan

• Hiệu quả và tiết kiệm (Efficiency)

Sử dụng tài nguyên tài chính đúng mục đích, tránh lãng phí

• Định hướng dài hạn (Sustainability)

Cân nhắc lợi ích dài hạn, không chỉ ngắn hạn

• Tuân thủ pháp lý (Compliance)

Đảm bảo tuân thủ quy định, luật pháp, và chuẩn mực đạo đức

 

(Nguồn: https://biblicalstewardship.net/how-money-works-and-financial-panning/)

Nguồn tham khảo

• https://www.csustan.edu/financial-aid-scholarship/financial-wellness/financial-stewardship
• https://www.linkedin.com/pulse/financial-stewardship-mitch-gyger?trk=article-ssr-frontend-pulse_more-articles_related-content-card
• https://fastercapital.com/keyword/financial-stewardship.html

Zero-Based Budgeting

Zero-Based Budgeting (ZBB) là một phương pháp lập ngân sách trong đó mọi khoản chi tiêu phải được xem xét và biện minh lại hoàn toàn từ đầu, thay vì chỉ điều chỉnh dựa trên ngân sách năm trước. Zero-Based Budgeting được phát triển vào những năm 1960 bởi Peter Pyhrr, cựu giám đốc tại Texas Instruments.

(Nguồn: https://luceocc.com/en-US/post/4/zero-based-budgeting-zbb )

Nguyên tắc của ZBB là "Thu nhập – Chi phí = 0". Mọi khoản chi bao gồm cả tiết kiệm, đầu tư đều được xem như chi tiêu phải được lên kế hoạch và xác minh rõ ràng. ZBB bắt đầu bằng việc mô tả chi phí, mục tiêu và lợi ích của từng gói hoạt động. Sau đó đánh giá và xếp hạng các gói theo mức độ ưu tiên dựa trên chi phí – lợi ích và đóng góp vào mục tiêu tổ chức. Và ngân sách chỉ dành cho các gói được đánh giá là cần thiết.

(Nguồn: https://www.gartner.com/smarterwithgartner/use-zero-based-budgeting-to-rightsize-tight-budgets)

So sánh với cách lập ngân sách truyền thống

Tiêu chí	Zero-Based Budgeting (ZBB)	Ngân sách truyền thống
Cách lập ngân sách	Bắt đầu từ 0, mọi khoản chi phải được biện minh lại từ đầu	Dựa trên ngân sách năm trước, điều chỉnh tăng/giảm
Giả định cơ bản	Không có khoản chi nào được coi là mặc định	Chi tiêu cũ thường được giữ nguyên nếu không có lý do rõ ràng để thay đổi
Trọng tâm	Hiệu quả hoạt động và mức độ ưu tiên hiện tại	Duy trì tính liên tục và ổn định của ngân sách
Đánh giá hiệu quả	Sử dụng phân tích chi phí – lợi ích để đánh giá từng khoản chi	Ít đánh giá chi tiết, chủ yếu theo tiền lệ
Tính minh bạch	Cao – mọi khoản chi cần được giải trình rõ ràng	Thấp hơn – khó truy vết từng khoản chi nếu theo thói quen
Yêu cầu nguồn lực	Cao – cần nhiều thời gian và phân tích	Thấp – dễ triển khai, ít phân tích lại
Khả năng kiểm soát chi phí	Tốt – tránh chi tiêu lãng phí	Thấp – có thể duy trì các khoản chi không còn phù hợp
Rủi ro	Dễ bỏ qua các khoản đầu tư dài hạn như R&D nếu chỉ ưu tiên ngắn hạn	Dễ duy trì các khoản chi kém hiệu quả nếu không rà soát
Phù hợp với	Doanh nghiệp/tổ chức đang tái cấu trúc, tối ưu hóa chi phí	Tổ chức ổn định, có chi phí cố định hàng năm

(Nguồn: https://www.linkedin.com/posts/bouchernicolas_historical-budgeting-vs-zbb-which-method-activity-7105535570289807360-RrLt)

Zero‑Based Budgeting là phương pháp lý tưởng để tối ưu ngân sách, loại bỏ lãng phí; tăng tính minh bạch và kỷ luật trong chi tiêu; rèn luyện tư duy tài chính cá nhân và doanh nghiệp kỹ lưỡng nội dung. Tuy vậy, để duy trì hiệu quả và ổn định, bạn cần cam kết theo dõi trong thời gian dài và sẵn sàng điều chỉnh khi tình huống thay đổi.

Nguồn tham khảo. 

• https://www.investopedia.com/terms/z/zbb.asp
• https://www.aia.com.vn/vi/song-khoe/loi-khuyen/tai-chinh/zero-based-budgeting-la-gi.html
• https://www.deloitte.com/an/en/services/consulting/perspectives/gx-zero-based-budgeting.html

Green budgeting

Theo OECD (2020), green budgeting (ngân sách xanh) là việc sử dụng hệ thống ngân sách để đạt được các mục tiêu môi trường, bằng cách lồng ghép các rủi ro, cơ hội và tác động môi trường vào tất cả các khâu của chu trình ngân sách nhà nước. 

(Nguồn: https://blogs.worldbank.org/en/governance/embracing-green-budgeting--a-game-changer-in-fiscal-policy)

Green budgeting tích hợp các yếu tố môi trường, khí hậu và phát triển bền vững vào quá trình lập, phân bổ, thực hiện và đánh giá ngân sách công. Đây là một công cụ tài khóa mạnh mẽ để định hướng chính sách công hỗ trợ chuyển đổi xanh, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực công.

Các yếu tố chính trong Green Budgeting

• Lập kế hoạch ngân sách, xác định các mục tiêu ngân sách phù hợp với chiến lược khí hậu/quốc gia (ví dụ: giảm phát thải, thích ứng khí hậu)

• Phân bổ ngân sách xanh, trong đó phân bổ nguồn lực ưu tiên cho các dự án xanh (năng lượng tái tạo, giao thông bền vững, bảo tồn tài nguyên,...)

• Xây dựng chỉ số theo dõi chi tiêu xanh, đo lường hiệu quả môi trường của các chương trình chi
• Đánh giá định lượng/định tính ảnh hưởng môi trường từ chính sách tài khóa và đầu tư công

(Nguồn: https://www.researchgate.net/figure/Life-Cycle-in-Green-Budgeting_fig1_366570437)

Các công cụ Green Budgeting

• Green tagging

Gắn nhãn “xanh” cho từng khoản chi ngân sách theo tiêu chí rõ ràng

• Green impact assessments

Đánh giá tác động môi trường của các chương trình chi tiêu hoặc đầu tư công

• Climate budget tagging

Phân loại chi tiêu theo nhóm: giảm nhẹ, thích ứng, không liên quan hoặc gây hại khí hậu

• Carbon pricing integration

Lồng ghép chi phí carbon vào phân tích chi phí – lợi ích trong đầu tư công

• Expenditure reviews

Đánh giá lại các khoản chi thường xuyên để loại bỏ chi tiêu gây hại môi trường

So sánh với Climate Budgeting

• Climate budgeting tập trung vào các kế hoạch hàng năm liên quan đến biến đổi khí hậu và là một phần của Green Budgeting rộng hơn.

• Khác với đánh giá chi phí khí hậu dài hạn, Green Budgeting áp dụng trong nền tảng quy trình ngân sách thường xuyên

Một số khái niệm dễ nhầm lẫn với Green Budgeting

• Carbon budget (tổng hạn mức phát thải CO₂ cho mục tiêu khí hậu)

• Natural resource accounting (kế toán tài nguyên thiên nhiên)

• Green accounting (bao gồm môi trường trong tài khoản quốc gia)

• Green GDP (GDP điều chỉnh theo môi trường)

Nguồn tham khảo

•  https://www.oecd.org/en/topics/sub-issues/green-budgeting.html
• https://ieefa.org/resources/what-green-budgeting
• https://greenbudgeting.teriin.org/about-green-budgeting.php

Greendazzling

Greendazzling là chiến lược đánh bóng hình ảnh môi trường một cách quá mức và phức tạp, khiến người tiêu dùng, nhà đầu tư hoặc bên liên quan choáng ngợp bởi ngôn ngữ kỹ thuật, thuật ngữ ESG, dữ liệu carbon... nhưng khó nhận ra bản chất thực chất hoặc thiếu hiệu quả của hành động đó.

Nói cách khác, greendazzling là một dạng greenwashing nâng cao, không phải bằng cách nói dối đơn giản, mà bằng cách làm phức tạp hóa thông tin để che giấu sự thật hoặc đánh lạc hướng.

Một số biểu hiện của Greendazzling

• Sử dụng quá nhiều thuật ngữ kỹ thuật,  nghe chuyên nghiệp, nhưng không rõ ràng thực chất có hành động gì cụ thể.
• Tạo cảm giác minh bạch qua dữ liệu dày đặc, đưa ra báo cáo hàng trăm trang, biểu đồ dày đặc, thông tin kỹ thuật phức tạp – nhưng thiếu chỉ số chính hoặc hành động thực tế.
• Làm người đọc cảm thấy họ không đủ trình độ để đặt câu hỏi, Tạo sự "tín nhiệm mù quáng" thay vì minh bạch có thể kiểm chứng.
• Che lấp vấn đề chính bằng những điểm phụ “xanh”, dùng ngôn ngữ hào nhoáng để đánh lạc hướng khỏi vấn đề môi trường nghiêm trọng chưa được xử lý.

Nguồn tham khảo

• https://marketing-dictionary.org/g/green-marketing/
• https://www.linkedin.com/posts/bhavna-duggal_aff2023-activity-7150931265368543233-f2l-
• The Five Types of Greenwashing

Types of Greenwashing

 

(Nguồn: https://coolinfographics.com/blog/2008/6/4/greenwashing.html)

Các dạng phổ biếu của greenwashing, bao gồm:

• Green‑labelling
  Sử dụng các nhãn xanh mờ nhạt hoặc tự tạo để tạo ấn tượng “thân thiện với môi trường”, mặc dù không chứng minh thực chất sản phẩm hoặc tổ chức có hành động môi trường đáng kể. 

• Green‑crowding
  Tràn ngập thông tin kỹ thuật, dữ liệu ESG, biểu đồ phức tạp… nhằm gây ấn tượng về sự minh bạch, nhưng thực tế là đánh lạc hướng để che giấu thiếu sót.

• Green‑lighting
  Hạ thấp mức độ nghiêm trọng của các vấn đề về môi trường; nhấn mạnh rằng các khía cạnh gây hại “không lớn” hoặc đã được xử lý, dù thực tế chưa đúng như vậy.

• Green‑hushing
  Im lặng về các sáng kiến bền vững thật sự để tránh bị chỉ trích hoặc phân tích không đủ; giữ bí mật để né cáo buộc greenwashing.

• Green‑shifting
  Đổ lỗi cho các bên khác (như nhà cung cấp, khách hàng) khi bị phê bình về các vấn đề môi trường, mặc dù trách nhiệm vẫn thuộc về mình.

• Greenshifting

  Chuyển trách nhiệm về phía người tiêu dùng thay vì chịu trách nhiệm như doanh nghiệp: yêu cầu khách hàng “giảm carbon” thay vì tự điều chỉnh quy trình.

(Nguồn: https://www.greenqueen.com.hk/greenwashing-terms-guide/ )

Nguồn tham khảo

• https://www.novata.com/resources/blog/the-five-types-of-greenwashing/
• https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/s12302-020-0300-3
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/beer.12631
• https://www.greenqueen.com.hk/greenwashing-terms-guide/

Greenwashing

 Greenwashing (tạm dịch: tẩy xanh hay ngụy xanh) là hành vi mà doanh nghiệp cố tình tạo ra hình ảnh “xanh” – thân thiện với môi trường, nhưng thực chất các hành động hoặc sản phẩm của họ không bền vững hoặc không đạt tiêu chuẩn môi trường như quảng cáo.

(Nguồn: https://www.greenbusinessbenchmark.com/archive/5-ways-to-spot-greenwashing)

Một số hành vi cụ thể cùa greenwashing

• Sử dụng ngôn ngữ mơ hồ, dán nhãn “eco-friendly”, “green”, “natural” nhưng không có chứng nhận hoặc bằng chứng cụ thể;

• Tập trung vào một điểm “xanh” nhỏ để che giấu hoạt động ô nhiễm lớn hơn, sản phẩm tái chế bao bì, nhưng quy trình sản xuất gây ô nhiễm nghiêm trọng;

• Không minh bạch, không công bố dữ liệu carbon, không có kiểm toán ESG độc lập, báo cáo ESG chỉ đề cập những thành tựu nhỏ, bỏ qua các tác động tiêu cực (ví dụ: ô nhiễm nước, khí thải từ chuỗi cung ứng)

• Chứng nhận giả mạo hoặc không rõ nguồn gốc, tự gán logo "organic", "carbon neutral" mà không qua tổ chức uy tín nào chứng nhận;

• Tuyên truyền "xanh" nhưng hành động không đồng bộ Chạy quảng cáo “vì môi trường” trong khi phần lớn doanh thu đến từ ngành gây ô nhiễm (dầu khí, fast fashion,...)

• Chi ngân sách nhiều cho quảng bá hơn là cải cách thực tế Đầu tư nhiều vào chiến dịch “sống xanh” nhưng không cải tiến quy trình sản xuất hoặc giảm phát thải thực tế

(Nguồn: https://fsc.org/en/blog/what-is-greenwashing)

Nguồn tham khảo

• https://www.investopedia.com/terms/g/greenwashing.asp
• https://www.un.org/en/climatechange/science/climate-issues/greenwashing
• https://digital.fpt.com/dxarticles/quang-cao-xanh.html

Materiality Assessment Frameworks

Materiality Assessment Frameworks (khung đánh giá tính trọng yếu) là công cụ được sử dụng trong các báo cáo phát triển bền vững và quản trị doanh nghiệp nhằm xác định và đánh giá các vấn đề có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả tài chính, môi trường, xã hội và uy tín của một tổ chức, cũng như mức độ các vấn đề đó quan trọng đối với các bên liên quan.

(Nguồn: https://net0.com/blog/materiality-assessment)

Hai nhóm khung chính thường được áp dụng là các khung theo ngành (như SASB/ISSB) và các khung tùy chỉnh theo đặc thù riêng.

SASB/ISSB: Khung theo ngành

Khung SASB (Sustainability Accounting Standards Board) và ISSB (International Sustainability Standards Board) cung cấp hướng dẫn theo ngành cụ thể để xác định các yếu tố ESG có tác động tài chính đáng kể đến doanh nghiệp.

SASB Materiality Map là công cụ điển hình, giúp các doanh nghiệp xác định các vấn đề trọng yếu đặc thù theo từng lĩnh vực.

• Ví dụ: ngành Dầu khí tập trung vào phát thải khí nhà kính (GHG emissions), trong khi ngành Y tế ưu tiên các vấn đề về an toàn sản phẩm và chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Khung ISSB (đặc biệt là IFRS S1 và S2) cũng kế thừa định hướng theo ngành từ SASB, đồng thời tích hợp yếu tố giá trị doanh nghiệp và rủi ro tài chính dài hạn.

(Nguồn: https://www.bdo.com/insights/sustainability-and-esg/materiality-assessment-identify-the-esg-issues-most-critical-to-your-company)

Khung tùy chỉnh (Bespoke Frameworks)

Với các mô hình kinh doanh đặc thù hoặc hoạt động trong lĩnh vực đổi mới (ví dụ như năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn), các tổ chức có thể phát triển khung đánh giá trọng yếu riêng để phản ánh tốt hơn các thách thức và cơ hội ESG cụ thể.

• Ví dụ: một dự án điện mặt trời hoặc thủy điện nhỏ có thể ưu tiên tương tác với cộng đồng địa phương như một yếu tố trọng yếu hàng đầu, điều mà khung ngành chung có thể không nhấn mạnh.

Một số yếu tố cần cân nhắc khi xây dựng khung đánh giá

• Tầm quan trọng đối với bên liên quan: Việc xác định các yếu tố trọng yếu cần phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư, cơ quan quản lý, khách hàng và cộng đồng.

• Cân bằng định lượng và định tính: Không chỉ dựa vào ngưỡng số liệu cụ thể mà còn cần tính đến các tác động xã hội hoặc môi trường khó đo lường bằng số.

• Rủi ro tương lai: Khung đánh giá nên bao gồm phân tích các rủi ro và cơ hội ESG dài hạn có thể ảnh hưởng đến chiến lược và giá trị doanh nghiệp.

(Nguồn: https://www.business.hsbc.com.hk/en-gb/insights/sustainability/choosing-the-right-esg-framework-for-your-business)

Các bước thực hiện đánh giá tính trọng yếu

• Xác định mục tiêu

• Xác định danh sách vấn đề tiềm năng (sustainability topics, ESG issues,...)

• Tham vấn bên liên quan (stakeholder engagement) – qua khảo sát, phỏng vấn,...

• Đánh giá mức độ ảnh hưởng (impact vs. importance hoặc financial risk)

• Xây dựng ma trận trọng yếu (Materiality Matrix)

• Cập nhật định kỳ – theo môi trường kinh doanh và quy định mới

(Nguồn: https://www.linkedin.com/pulse/importance-materiality-assessment-sustainability-smita-p-mishra/)

Nguồn tham khảo

• https://sims1.suss.edu.sg/eservice/public/viewcourse/viewcourse.aspx?crsecd=ESG505&viewtype=pdf&isft=0
• https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2014/10/materiality-assessment.pdf
• https://net0.com/blog/materiality-assessment
• https://www.business.hsbc.com.hk/en-gb/insights/sustainability/choosing-the-right-esg-framework-for-your-business